Dzieci o specjalnych potrzebach komunikacyjnych. Diagnoza - Edukacja - Terapia

Książka Dzieci o specjalnych potrzebach komunikacyjnych. Diagnoza – edukacja – terapia pod redakcją Barbary Winczury to interdyscyplinarna publikacja poświęcona diagnozie, edukacji i terapii dzieci z zaburzeniami komunikacyjnymi, takimi jak autyzm, zespół Downa czy mózgowe porażenie dziecięce. Zawiera artykuły specjalistów z dziedziny psychologii, pedagogiki i logopedii, oferując praktyczne wskazówki dla terapeutów, nauczycieli i rodziców, jak wspierać rozwój komunikacyjny dzieci z różnymi niepełnosprawnościami.Dzieci o specjalnych potrzebach komunikacyjnychKomunikacja jest fundamentem – przypomina nam w Przedmowie prof. Krystyna Ferenz. Czy rzeczywiście trzeba nam o tym przypominać? Czy w czasach, gdy wszystkie dziedziny życia podporządkowane są ściśle wymogowi szybkiej i skutecznej komunikacji, potrzebne są jeszcze powroty do podstaw?Okazuje się, że tak. Komunikacja, sprowadzona do swych fundamentów, a więc języka i towarzyszących mu kodów, nie jest tylko sposobem na wyrażenie/przekazanie informacji. Tkwiące w języku czy komunikacji możliwości stanowią bazę, nad którą nadbudowywana jest kultura i – szerzej – cywilizacja. Język jako źródło ikon i symboli, język jako zbiór norm i nakazów/zakazów, wreszcie – język jako odbicie doświadczeń pokoleniowych, staje się podstawową tkanką tradycji i przekazu kulturowego, niezbędnych do określenia własnej tożsamości oraz odnalezienia swego miejsca w wybranej społeczności. Jeśli więc z jakichkolwiek przyczyn rozwój umiejętności komunikacyjnych zostanie zakłócony, zaburzeniu ulega cała osobowość, co skazuje jednostkę na społeczne wyobcowanie – i tu bije źródło, z którego powstała najnowsza książka doktor Winczury, stanowiąca wyraz troski o dzieci, które z racji różnego rodzaju zaburzeń mają utrudniony proces przyswajania reguł komunikacji.Przedmowa:Życie człowieka toczy się w świecie przyrody i świecie społecznym. Oba te światy tworzą naturalną przestrzeń jego egzystencji i funkcjonowania. W świecie natury człowiek jest jej elementem, w świecie społecznym staje się jednostką należącą do grupy i osobą. Człowiek jest istotą społeczną – pisał E. Aronson w swojej powszechnie już znanej książce (1987). Tylko wśród ludzi może rozwijać swoje człowieczeństwo. Wraz z nimi tworzy kulturę, czyli specyficzny świat umów, konwencji, znaków, symboli – rzeczywistość ponadmaterialną potrzebną wszystkim i każdemu z osobna. Ta współtworzona przez każdego, nawet tylko przez uczestnictwo, kultura jest silnym czynnikiem kształtującym istotę człowieka – jego „ja” prywatne, osobiste, i jego „ja” społeczne. W takim ujęciu człowiek indywidualny jest zawsze wytworem swojej kultury, tej codziennej i tej wysokiej. W niej odnajduje miejsce dla siebie, określa swoją przynależność, odczuwa wspólnotę z innymi. Poznaje, jakie oczekiwania mają wobec niego ci ostatni i jakie on może mieć wobec otoczenia. Umie się porozumiewać z innymi, a to znaczy, że przekazywane przez nich informacje, emocje są dla niego przejrzyste zarówno w intencjach, jak i w treściach. Ten rodzaj kontaktów między ludźmi to komunikacja. Jest to pewna stałość w postępowaniu wobec otoczenia pomocna w rozumieniu otaczającego świata. Jej zaistnienie tworzy szansę budowania więzi społecznych i wspólnot, natomiast zaburzenie, aż do braku, pozostawia człowieka poza obrębem grupy, czyni z niego „innego”, niezrozumiałego, a nawet „obcego”. Wspólnoty nie można bowiem nakazać, jej podstawą są więzi emocjonalne.Komunikacja, a więc różne formy porozumiewania, to język i jego kody. Język należy do tych czynników, które tworzą podstawę kulturową i wyznaczają jej ramy dla grupy społecznej. Inne ważne dla spoistości grupy czynniki, takie jak historia, mitologia, podporządkowane są kodom językowym. W języku grupy przechowywane są doświadczenia pokoleniowe, prawo zwyczajowe i stanowione. Podstawowe formy komunikacji to komunikacja werbalna i pozawerbalna. Ta druga jest kodem najbardziej specyficznym dla grupy. Trzeba być w jej obrębie, aby rozumieć to, co niewypowiedziane, aby znaki odczytywać zgodnie z intencją nadawcy. By nadawca i odbiorca mogli się właściwie porozumiewać w tej warstwie, powinni się znajdować w kręgu tego samego doświadczenia społecznego. Komunikacja oparta jest na bezpośrednim kontakcie, a najważniejsza jest jej funkcja fatyczna. Umiejętności komunikowania wykształcają się w trakcie wzajemnego poznawania. Jeśli w pierwszych, podstawowych kręgach życia człowieka (dziecka) komunikowanie jest oparte na bliskości, a komunikaty mają charakter podtrzymujący, bezpiecznie rozwija się naturalny potencjał człowieka. Im wyższa siła pozytywnych uczuć temu towarzyszy, tym odważniejsze jest rozszerzanie pola komunikacji, a więc wzbogacanie języka biernego, czynnego. W naturalny sposób porozumiewanie wiąże się też z mową słowną i z mową ciała, zarówno tą niekontrolowaną, jak i charakterystyczną dla kultury czy subkultury.Każde środowisko ludzkie tworzy swoiste, niepowtarzalne małe światy pierwszych znaczeń i dysponuje własnymi sposobam